|
Ауған
соғысы(27.12.1979 — 15.02.1989) —КСРОҚарулы күштерініңАуғанстанғабасып
кіріп, оның ішкі істеріне қол сұғуы салдарынан тұтанғансоғыс. КОКП және
КСРО басшылығы Ауғанстандағы 1978 жылғы сәуір төңкерісі нәтижесінде билікке
келген \»халықтық-демократяиылық үкіметті” қолдап, көршілес елдің соцмалистік
бағытпен дамуын көздеп, \»интернационалдық әскери жәрдем береміз” деген
желеумен оның ішкі істеріне араласты.Бұл \»қырғи қабақ соғыс” кезеңі
өткеннен кейінгі уақытта да КСРО-ның өзге елдерді өз ықпалына қарату
саясатының айқын көрінісі еді. 1965 ж. қаңтарда Ауғанстанда Кеңес Одағы
Мемлекеттік қауіпсіздік крмитеті (МХК) тыңшыларының қатысуымен жартылай
астыртын қызмет атқарған халықтық-демокр. партия (ХДП) құрылып, біраздан соң
ол екіге бөлінген. \»Хальк” тобын Н.М.Тараки, Х.Амин, ал \»Парчам” тобын
Б.Кармаль басқарды. 1977 ж. мамырда Мәскеудің нұсқауымен ХДП-ның екі тобы
бірігіп, астыртын қимылдарын ұлғайта түсті. Мұхаммед Дауд үкіметі ХДП-ға
қысым жасап, 1978 ж. 26 сәуірде оның басшыларын қамауға алды. Ертеңіне
Кабулдағы әскери күштер көтеріліп, Дауд бала-шағасымен қазаға ұшырады. Сөйтіп
Ауғанстанда ХДП билігі орнады. Жаңа үкімет КСРО-ның айтқанынан шықпай, бірден
социализм негізін қалауға кірісті. Жер реформасын енгізу, діндарларды
қудалау, ағарту саласындағы өзгерістер, кеңестік мамандарды көбірек
пайдалану, жергілікті көшпелі тайпалардың әдет-ғұрпымен, салт-мүддесімен
санаспау, т.б. бұқара халықтың наразылығын тудырды. 1978 ж. қазанда ірі
қарулы қарсылықтар басталды. Ауған үкіметі КСРО-мен достық, тату көршілік
және ынтымақтастық туралы шартқа отырып (желтоқсан, 1978), Мәскеуге арқа
сүйеді. Алайда халық күресі одан әрі күшейе түсті. 1979 жылдың ақырында 26
уәлаятта 18 көтеріліс өрті лаулады. Сондай жағдайда ХДП басшылары өзара
тартысып, Кармаль тобы жеңіліп (1978, шілде-тамыз), оның өзін Чехословакияға
елші етіп жіберді. Келесі жылғы қыркүйекте Тараки Аминнің қолынан қаза тауып,
ХДП мен мемлекет басына Амин отырады. Бұл жағдайды Мәскеу өз мүддесіне қауіп
ретінде қабылдады. КСРО МХК Аминді қызметінен шеттетіп, \»парчамшылдарды”
билікке әкелуге әрекеттенді. 1979 ж. 12 желтоқсанда Кеңес Одағы басшыларының
шағын тобы (Л.И. Брежнев, Ю.В. Андропов, М.А. Суслов, Д.Ф. Устинов, А.А.
Громыко) Ауғанстанға кеңес әскерін енгізу туралы шешім қабылдады. Сөйтіп,
1979 ж. 27 желтоқсанда КСРО әскерлері Ауғанстан шекарасынан өтіп, онда 1989
жылдың 15 ақпанына дейін соғыс қимылдарын жүргізді.
Қазақстан
үлесі
Қазақстаннан
Ауған соғысына 22000 адам қатысып, олардың 761-і қаза тапты. 21 адам хабарсыз
кетті. Бүгінгі таңда Қазақ елінде 10000-ға жуық ауған ардагерлері бар.
Олардың 3000-дайы мүгедектер қатарында. Ауғандық ардагерлер қоғамы
өкілдерінің сөзінше кеңес заманында мемлекет тарапынан бұларға айтарлықтай
көңіл бөлінді. Ал қазіргі кезде аталмыш жеңілдіктерден мүлдем алынып
тасталды. Елбасының 1998 — жылдың 28 — сәуірінде шыққан жарлығы аталған
жандарға берілетін қаржылық көмектің мөлшерін анықтап берді. Бүгінде ол 2 мың
теңгеден сәл ғана асады.
|
Афганская
война, кратко говоря, это одно из самых трагичных событий в истории СССР и
показательный пример того, что даже вмешательство сильного и хорошо
вооруженного союзника во внутренние дела соседнего государства ни к чему
хорошему привести не могут.
Годы военного конфликта в Афганистане – с 1979 по 1989 гг.
Если говорить
об афганской войне кратко, то это вооруженное столкновение советских войск,
действующих вместе с правительственными войсками Афганистана, и мусульманского
сопротивления (моджахедами), которое поддерживали страны НАТО и правительства
других исламских стран.
Для Советского
Союза это была последняя война в его истории.
Причины
конфликта
Афганистан с
древних времен находился в важном геополитическом районе, и обстановка в нем
никогда не была спокойной. В XIX веке свое влияние на страну пытались
распространить две крупнейшие в то время державы, имеющие там свой
геополитический интерес – Великобритания и Российская империя.
В 1919 году
Афганистан провозгласил свою независимость от Англии, и первой страной,
которая признала новое государство, была Советская Россия.
В 1978 году
Афганистан был провозглашен демократической республикой. Не все в стране
хотели принимать реформы. Противоречия между сторонниками республики и
радикальными исламистами привели к гражданской войне.
В 1979 году
руководство Афганистана, не справляющееся с силами повстанцев, обратилось к
властям СССР с просьбой о помощи.
Руководство
Советского Союза понимало, к каким негативным последствиям это может
привести, но поставки оружия повстанцам со стороны США и опасение
иностранного вмешательства заставили принять решение о вводе войск СССР на
территорию Афганистана. Секретное постановление было принято 12 декабря 1979
года.
25 декабря
40-я советская армия пересекла границу Афганистана. 27 декабря состоялся
штурм правительственного дворца, в результате которого вместо действующего
лидера страны Амина, убитого во время этой операции, был провозглашен новым
руководителем страны Кармаль, ставленник Кремля.
Принимать
участие в подавлении исламистов руководство СССР не планировало. Главной
задачей ввода войск была смена руководства Афганистана на лояльного Кармаля.
Но вмешательство Советского Союза вызвало негативную реакцию простого народа
и против советских войск была объявлена «священная война» – джихад.
Если в начале
войны перевес сил был на стороне советских войск, то с активизацией поставок
оружия повстанцам все изменилось. Попавшие в руки афганцев ракеты «Стингер»
позволили им уничтожать военные самолеты и транспорт.
15 февраля
1989 года состоялась долгожданное событие – командующий 4-й армией генерал
Громов вывел остатки советской армии с территории Афганистана.
|
